शिस्तप्रिय पण प्रेमळ शिक्षक

माझी शाळा विलेपार्ल्याची "पार्ले टिळक विद्यालय". माझी शाळा त्याकाळी नावाजलेली - प्रसिद्ध होती व अजूनही आहेच.

मी इंग्रजी १ ली ते इ. ७ वी (म्हणजेच आताची ५ वी ते ११ - त्याकाळी म्याट्रिक ११ वी असे) म्हणजे म्याट्रिकपर्यंत त्याच शाळेत होते. त्याकाळी शाळेत पाच सहाशे मुले असायची एकूण. एका वर्गात फार तर ३० मुले. आणी प्रत्येक वर्गाच्या दोनच तुकड्या. शाळा चालू होती त्यातच १९४२ ची 'चले जाव' चळवळ सुरु झाली. सर्व पुढारी तुरुंगात गेले. आम्ही सर्व लहानच होतो ११-१२ वर्षांची. पुष्कळदा शाळा भरायची पण सोडून द्यायचे. वातावरण गंभीरच होते. त्यातच दुस-या महायुद्धाची - लढाईची पळापळ. मुंबईवर बॉम्ब पडणार म्हणून सर्व मुंबई खाली झाली. पुरुषवर्गाने आपली कुटुंबे गावांना पाठवून दिली. मुंबई खाली झाली, पार्ले ओस पडले. आम्हीपण कोकणात मामाकडे वर्षभर राहिलो. मग हळू हळू सर्वजण मुंबईत परतू लागले. आम्हीपण पार्ल्याला येऊन आम्ही चार भावंडे शाळेत रुजू झालो. तेव्हा पार्ल्यात "जागा भाडयाने देणे आहे" अशा पाटया झळकू लागल्या. मालक पण आपल्याला जागेमधे भाडेकरू मिळावेत म्हणून २-४ रुपये भाडे कमी करू वगैरे प्रलोभने दाखवू लागले.

आमच्या वेळचे मास्तर सर्व मुलांना नावाने ओळखत असत. श्री गोडबोले मास्तर नेहमी खाडीचे कपडे वापरत. तास इतिहासाचा असे पण ते नेहमी अभ्यास आणी स्वातंत्र्यवीरांच्या गोष्टी सांगायचे. आणी स्वातंत्र्य मिळाल्यावर आपण इंग्रजांची रविवारची सुटी काढून टाकायची व आपल्यात प्रत्येक वारला देवाचे महत्व आहे, उदा: सोम-शंकर, मंगळ/शुक्र-देवी, गुरु=दत्ता, शनी-मारुती वगैरे वगैरे. मग आपल्या आवडत्या देवाच्या वाराची आपण सुटी पाहिजे ते सांगायचे आणी मग त्या दैवाशी शाळा बंद. तासाला मजा यायची.

श्री भागवत मास्तर भूगोल शिकवायचे. Oasis कसे असते तर माझ्या डोक्याकडे बघा. मधे टक्कल व सभोवती केस. वाळवंटात, मधेच पाणी व सभोवती हिरवळ असते. अशी गमतीशीर उदाहरणे द्यायचे. व्यायामाचे शिक्षक श्री पाटणकर. ते आमच्या शेजारीच रहात. त्यांनी तासाच्या वेळी एक शिटी मारली की सर्व मुलं चिडीचूप होऊन रांगेत उभी रहात. पावसाळ्यात ते मुलांना विहिरीत पोहायला पण शिकवायचे. मी पण पोहायला शिकले. श्री सहस्रबुद्धे मास्तर, त्यांना आम्ही मामा म्हणत असू. त्यांनी पण मुला मुलींना रात्रीची सायकल शिकवली. त्यावेळी पार्ल्यातील रस्ते खाडीचे होते. ते मामा बिचारे त्या खाडीच्या रस्त्यावरून धावत व आम्हाला पॅडलिंग शिकवत. सायकलला त्याकाळी दिवा असे त्या तेलाचा वास मला अजून स्मरतो.

श्री आंबेकर चित्रकलेचे शिक्षक होते. चित्रकलेच्या १ली आणी २री परीक्षेची तयारी करून घेऊन ते मुलांना परीक्षेला बसवत असत. इंग्रजीला जोशी मास्तर. मुलांचे व्याकरण, पाठांतर छान करून करून घेत. त्यांचा दरारा असे त्यामुळे आमचे इंग्रजी नवीन विषय असून सुद्धा चांगला अभ्यास होत असे. संस्कृत पाठांतर श्री सहस्रबुद्धे (मामा) सर शिकवत. त्यांने पण संस्कृत छानच सोपे करून शिकवले. गणोबांचे (गणित!) गुरुजी आठवत नाहीत.

आमचे शाळेचे मुख्याध्यापक श्री मा. सी. पेंढारकर होते. शाळेची घनता वाजली की ते लगेच पहिल्या मजल्यावरच्या ग्यालरीत येऊन उभे राहायचे. त्यांना तिथे उभे पहिले की मुले गेट पासून धावत धावत वर्गात जायची. त्याकाळी शक्यतो उशिरा कोणी येत नसत.

जून १९४४ मधे मुंबईचा म्याट्रिकचा रिझल्ट लागला आणी अभिमानाची गोष्ट म्हणजे कुमार अशोक चितळे हा युनिव्हर्सिटीत चौथा आला. त्याच वर्षी शाळेला २५ वर्षे पूर्ण झालेली होती.
१५ ऑगस्ट १९४७ उगवला आणी भारत स्वतंत्र झाला. त्या वेळीचा आनंद विचारूच नका. मार्च ४८ ला आमचा वर्ग म्याट्रिकच्या परीक्षेला बसला. आणी ५ जून १९४८ ला रिझल्ट लागून आम्ही मुले म्याट्रिक पास झालो. सर्वत्र आनंदी आनंद. कारण - "आम्ही स्वतंत्र भारताचे पहिले म्याट्रिक" असे अभिमानाने सांगू लागलो.

मंगला करंदीकर (माहेरचे जोशी)
स्वामी समर्थ नगर, खो.न. ५९
बंडू गोखले पाट, गिरगाव,
मुंबई ४००००४
(आता वय ८१)

This is an article written by my maternal grandmother. I thank Atul profusely for typing it out for me in Marathi font!

Happy birthday

Birthdays for me are a celebration of being alive and healthy and kicking. It is the most special occasion for me and I see to it that my family members and close friends are well wished by me on their special day.

Today is my 32^nd birthday. But this year, there was no child-like enthusiasm for it and or lots of expectations from it. Did the age have to do something with it? No idea. There was a surprise in store for me, for sure, from none other than my dear hubby. He is of the types who don’t believe in giving gifts which are of no use later. I was actually reminding him from past 1 week that the day is approaching and that he better be prepared for it. He was constantly telling me from past 2 days that he couldn’t get time to buy me a gift and so I should forgive him this year, which I readily did and did not pester him again. In the morning, a big greeting card and a box of chocolates sat adorning my dressing table and I instantly knew that it has to be him. He was sheepishly looking at it, trying to act as if he didn’t know who planted it there. That made my day. A big smile filled my face and heart and tears welled up in my eyes when I read the content. My mother-in-law and her mom are here with us for a few days. So aaji gave me a gift for my birthday with lots of blessings. With a positive note, I started for office.

My buddies, Koustubh, Sudhir, John, Ajay, my college friend Deepali, my kid sister Shreya, my granny, my husband’s uncle and aunt from Hyderabad, my ex colleague and a very good friend, Ranjani were amongst the people who wished me. My father and father-in-law wished me too, which was again a surprise because they both usually forget birthdays and anniversaries. My mom, being at a trek was out of coverage area, hence this is the first birthday when she couldn’t wish me. Nevertheless, she is visiting me soon and I am looking forward to it. 

My team mates Kirti and Payal wished me. Others didn’t know or didn’t bother to wish me. There is a regular mailer sent out on birthdays of team members. However, it did not come for me. This is the usual trend which happens every year. I think about it for some time and leave the thought and move ahead. All the important people in my life and their wishes mean a lot to me and these people wish me without fail, which really counts. Teams and people in it keep on changing and no long term friendships can be really expected out of it.

I remember how different birthdays used to be in school and college! It was a day of wearing a new dress, granny prepared lots of goodies and there was a special treat to the close friends and the neighbors. All my friends gathered at my place and we ate, we talked, we laughed and had a great time! With limited money in our hands that time, money was collected from all friends and a gift was brought, which actually was over-shadowed by the presence of the gang in the house. In college, the trend of treating in a hotel started, but still it couldn’t replace the home-made food and the fun and the laughter. Nowadays people spend so much on birthday parties of 1 and 2 year old kids. The kids hardly understand the significance of such lavish parties. But then it is a matter of choice and people spend for their own satisfaction rather than doing something constructive on that day. I visited my neighbor’s daughter’s birthday party where we were asked not to carry any gifts and it was a simple affair of only 10 close people of the family. I took a small plant for the kid so that her mother can teach the kid to take care of it by watering it etc.

Facebook has become another medium to wish people on birthdays. People mail and send SMS, but not wishing on Facebook is the in-thing! I am sure, people whom I know and also whom I haven’t met in my life would have wished me there because the birthday reminder is shown on the pages of all people who are in your friends’ list.  It feels a little awkward when wishes pour from people with whom you are not in touch regularly and the people who are in touch with you totally forget to wish you on your big day!!!

Anyways, my next birthday is not going to be the same anymore so why not enjoy this day and thank all my well wishers and friends and family for their love and greetings and blessings?

Isn’t it?